Anal fistül, anal kanal ile kalça derisi arasında gelişen anormal tünellerdir. En sık nedeni bu bölgede oluşan apselerdir. Apseler kendiliğinden dışarı açıldığında anüs ile cilt arasında fistül gelişir. Bu durum hem hasta hem de hekim için uzun süreli tedavi gerektiren bir sorun haline gelebilir.
Enfeksiyon ve Risk Faktörleri
Fistüllerin temel nedeni anüs iç kısmındaki enfeksiyonlardır. Akut veya kronik enfeksiyon tedavi edilmezse apseleşir. Apse boşaltılmadığında vücudun en kolay yoldan açılmasıyla fistül oluşur. Bu tablo özellikle 30-50 yaş arası bireylerde, diyabetik hastalarda ve Crohn hastalığı, tüberküloz veya AIDS gibi hastalıkları olan kişilerde sık görülür. Erkeklerde kadınlara göre daha yaygındır.
Bezlerin Tıkanması ve Apse Gelişimi
Anal kanalın kayganlığını sağlayan salgı bezleri tıkanırsa içeride biriken salgı bakterilerle enfekte olur ve apseye yol açar. Apse boşalamadığında en az direnç gösteren yönde ilerler, kendiliğinden drene olur ve bu yolda fistül gelişir. Bu süreç kronikleştiğinde akıntı şikayeti başlar.
Anal Fistülün Diğer Nedenleri
Hemoroid için yapılan skleroterapi veya band ligasyon işlemleri, lavman sırasında travma, doğum travmaları, radyoterapi ya da anal bölgeye yabancı cisim sokulması da fistül gelişimine zemin hazırlayabilir. Bazen Crohn hastalığı, tüberküloz veya kanser gibi hastalıkların ilk belirtisi perianal fistül olabilir.
Anal Fistül Belirtileri
Hastalar genellikle akıntıdan yakınır. Çamaşırın sürekli kirlenmesi, anal bölgede ağrı, bazen kanama ve renk değişikliği görülebilir. Derinde yerleşmiş apselerde ciltte belirti olmayabilir, bu durumda dışkılama sırasında artan ağrı ve bazen idrar problemleri dikkati çeker.
Fistül Çeşitleri
Fistüller sfinkterler arasında, sfinkterleri çaprazlayan veya üst kısmından gelişen tiplerde sınıflandırılır. Bazen apseler anüs çevresini çepeçevre sararak at nalı fistül oluşturabilir. Basit fistüllerde genellikle bir iç ve bir dış delik vardır, kompleks fistüllerde ise birden fazla delik bulunabilir. İleri olgularda vajen veya mesaneye açılan fistüller gelişebilir.
Anal Fistül Tanı ve Muayenesi
Fizik muayene fistül tanısında en önemli yöntemdir. Proktoloji muayene masasında yapılan incelemede iç ve dış delikler saptanır. Fistülün sfinkterlerle ilişkisi değerlendirilir. Dış delik çevresinde granülasyon dokusu ve akıntı genellikle belirgindir. Bazı durumlarda ince kesitli MR gerekebilir. Basit fistüllerde stil ile iç deliğin yeri bulunabilir, ancak komplike fistüllerde zorlamadan kaçınılmalıdır. Lokal anestezi altında yapılan muayene fistül yolunu ve ilişkili dokuları en iyi şekilde ortaya koyar.