Anal fistüllerin en sık nedeni bu bölgede oluşan apselerdir. Akut veya kronik şekilde gelişen apselerin kaynağı, anüs içindeki kriptoglandüler dokuda bulunan bezlerdir. Diyabet, Crohn hastalığı, tüberküloz ve AIDS gibi rahatsızlıkları olanlarda daha sık görülür. Genellikle 30-50 yaş arasında ortaya çıkar.
Apse Döneminde Belirtiler
Anüste başlayan enfeksiyon kısa sürede apseye dönüşür ve sfinkter kaslarının arasına yayılır. Bu dönemde otururken veya dışkılama sırasında artan ağrı tipiktir. Apse yüzeye çıktığında anüs kenarında hassas, ağrılı ve kızarık bir kitle gelişir. Bu aşamada doktora gidilirse yapılacak apse drenajı, fistül oluşumunu engeller. Tedavi edilmeyen apseler ise kendiliğinden drene olur, hasta ağrısının geçtiğini zanneder fakat ilerleyen dönemde fistül gelişir.
Fistülün Gelişmesi ve Muayene
Apse sonrası fistül oluştuğunda ağrı tekrar başlar, dış delikten iltihaplı veya kanlı akıntı gelir. Perianal fistül, komplike fistül ve at nalı fistül gibi farklı tipler görülebilir. Tedavinin gecikmesi hastalığın kronikleşmesine yol açar. Proktolojik muayenede dış delik, akıntı ve fistül yolu araştırılır. Anestezi altında anoskop ile iç delik bulunmaya çalışılır. Fistülün sfinkterlerle ilişkisi ve yolunun seyri tespit edilmelidir. Bu değerlendirme, tedavi sonrası inkontinans riskini belirlemek açısından önemlidir.
Doktora Başvurmanın Önemi
Tanıda anorektal ultrason ve anal bölge MR yardımcı olabilir ancak en değerli yöntem proktoloji muayenesidir. Erken dönemde başvuran hastalarda apse drenajı ve antibiyotik tedavisi yeterli olur. Günlük pansuman ve oturma banyosu önerilir. Tedavi gecikirse fistül karmaşık hale gelir, kör yollar bırakabilir veya at nalı fistül şekline dönüşebilir. Bu durumda tedavi süresi uzar, nüks ve inkontinans riski artar. Anal bölgede ağrı, akıntı veya kaşıntı fark eden kişilerin utanmadan proktoloğa başvurması erken tanı ve tedavi için kritik öneme sahiptir.