Anal Fistül Tekrarlar mı, Nüks Eder mi?

Bir hastalığın tekrarlaması genellikle iki nedenle olur: ya yeterince tedavi edilmemiştir ya da tedavi geç kalmıştır. Anal fistüllerde de durum farklı değildir. Fistül belirtilerinin tedavi sonrası yeniden ortaya çıkmasına “nüks” denir.

Erken Tanı ve Uygun Tedavi Nüks Riskini Azaltır

Hastalar genellikle ağrı, akıntı ve kanama şikayetleriyle başvurur. Erken dönemde doktora gidildiğinde fistül tipi belirlenir ve doğru tedavi planı yapılır. Basit peri-anal fistüllerde tedavi, fistülün anal sfinkterlerle ilişkisine göre değişir:

• Ön tarafta yer alan ve anüs içindeki dişli çizgiye açılan vakalarda basit bir fistülotomi yeterlidir.
• Arka tarafta dolanarak açılan fistüllerde ise tedavi daha karmaşık olur. Bu durumda sfinkter düzeyine kadar fistülotomi uygulanır, kalan bölgeye seton tedavisi yapılır.

Hastalar her ay kontrole çağrılır, yara iyileşmesi gözlenir ve seton sıkılır. Ortalama 5-6 ay sonra fistül yolunda fibrozis gelişir. Bu aşamadan sonra kalan bölge ya fistülotomiyle ya da lazer ablasyonla tedavi edilir. Bu yöntemde başarı, hastanın sabrı ve hekime güveniyle artar. Böyle tedavi edilen peri-anal fistüllerde tekrarlama oldukça nadirdir.

Anal Apseler ve Komplike Fistüller

• Anal fistüllerin kaynağı çoğunlukla tedavi edilmemiş apselerdir.
• Apse dönemi tedavi edilmezse, vücut apseyi kendi kendine drene eder ve bu durum yeni fistül yolları oluşturur.
• Komplike fistüller, birden fazla yol bulmuş veya “at nalı” şeklinde yayılmış fistüllerdir.
• Bu tür vakalarda tedavi uzun sürer ve nüks olasılığı yüksektir.

Apselere yol açan altta yatan rahatsızlıklar da tedavi edilmelidir. Özellikle ileri kabızlık anal basıncı artırarak dolaşımı bozar ve enfeksiyona neden olur. Bu nedenle hastalara:

• Günlük 3 litre su içmeleri,
• Lifli beslenmeleri,
• Gerekirse laksatif kullanmaları önerilir.

Sürekli ishal yaşayanlarda da benzer şekilde anal fizyoloji bozulur. Şeker hastaları ve Crohn hastaları, anal fistül belirtileri açısından daha dikkatli olmalıdır; çünkü bu gruplarda apseler kolay tekrarlayabilir.

Cerrahi Planlama ve İyileşme Süreci

Başarılı bir anal fistül tedavisi, doğru planlamayla başlar. Cerrah, fistülün “haritasını” çıkararak uygun cerrahi yöntemi seçmelidir. Fistül hastalığı tek seferde tamamen düzelebilecek bir hastalık değildir. Özellikle komplike ve at nalı tiplerinde nüks riski her zaman vardır.

Yeterli tedaviyle peri-anal fistüller tamamen iyileşebilir. En etkili yöntem genellikle fistülotomidir. Yaranın dipten itibaren dolarak skar dokusuyla kapanması sağlanırsa, nüks olasılığı neredeyse sıfıra iner. Ancak yara dudakları erken kapanırsa içeride boşluk kalır; bu da tekrar fistül oluşumuna neden olur.

Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Operasyon sonrası hastaların bazı alışkanlıklarına dikkat etmesi gerekir:

• Kabız kalmamak,
• Tuvalette uzun süre oturmamak,
• Aşırı ıkınmamak,
• Tuvalet sonrası anüs bölgesini bol suyla yıkayıp kurutmak.

Anal bölgedeki “ahenk” bozulursa enfeksiyon ve apse yeniden oluşabilir. Ayrıca anal fissürler (makat çatlakları) tedavi edilmezse zemindeki enfeksiyon apseye dönüşebilir ve yeni fistül yolları oluşturabilir.

Sonuç olarak, anal fistüllerde nüks olasılığı tamamen ortadan kaldırılamasa da; erken tanı, doğru cerrahi planlama, hekim-hasta işbirliği ve dikkatli hijyen alışkanlıklarıyla bu risk en aza indirilebilir.